امنیت در شبکه های اطلاعاتی از جمله مهم ترین حوزه های امنیتی در سیستم های اطلاعاتی می باشد.در حقیقت وقتی چند کامپیوتر به هم متصل گردیدند و یک شبکه کامپیوتری تشکیل شد، بلافاصله انواع چالش ها و مسائل امنیتی و حفاظتی خودنمایی ما کند که البته این چالش ها در نسبت مستقیمی نیز با اندازه، ساختار و پیچیدگی شبکه و کاربران آن قرار دارند.استفاده از توکن های هوشمند در کنار PKI امنیت قابل قبولی را در شبکه های اطلاعاتی فراهم می نماید.
از مهم ترین دغدغه های سیستم های اطلاعاتی در گستره شبکه های اطلاعاتی، مسئله هویت شناسی و احراز هویت کاربران می باشد.در ارتباطات راه دور و شبکه هایی که به صورت فیزیکی نیز غیر متمرکز بوده و در نقاط مختلفی پراکنده می باشند، مسئله احراز هویت به مراتب مهم تر و پیچیده تر خواهد شد.
در حقیقت احراز هویت مؤثر کاربر و اطمینان از عدم امکان نفوذ ها و تقلب های مختلف توسط افراد خرابکار از مهم ترین دغدغه های امنیتی شبکه های اطلاعاتی می باشد.توکن های هوشمند در این رابطه نیز راهکارهای مطمئنی در احتیار کاربران قرار می دهد که در مقایسه با سایر راهکارهای ارائه شده،دارای امنیت مناسب تری هستند.در این بخش استفاده از توکن های هوشمند در ورود امن به شبکه (Network Logon)،امنیت در شبکه خصوصی مجازی (VPN Security)و دسترسی از یک مجرا (Single Sing On)مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
1-1-1ورود امن به شبکه –ویندوز (Network/Windows Logon)
از نظر امنیتی ورود امن کاربر مجاز به شبکه و یا به سیستم ویندوز که اصطلاحاً Logon کردن کاربر نامیده می شود،از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
در واقع جهت دسترسی به شبکه یا سیستم ویندوز در نخستین گام، از کاربر احراز هویت به عمل آمده و هنگامی که فرآیند هویت شناسی با موفقیت به انجام رسید، ادامه کار و فعالیت برای وی میسر خواهد گردید.روش رایج استفاده از شناسه کاربر و کلمه عبور می باشد که روشی با درجه امنیتی بسیار پایین است.
امکان نفوذ به سیستم هایی که صرفاً با استفاده ازکلمه عبور در سیستم های اطلاعاتی فعالیت می نمایند، بسیار بالاست و در مواردی که دغدغه مسائل امنیتی وجود دارد، به هیچ وجه عنوان استفاده از این روش جهت هویت شناسی کاربران توصیه نمی گردد.
استفاده از توکن های هوشمند راه حل بسیار مناسبی جهت حل مسئله هویت شناسی و ورود امن کاربر به شبکه و یا سیستم ویندوز فراهم می نماید.در حقیقت با استفاده از این روش می توان هویت شناسی دو عامله را به منظور احراز هویت و ورود کاربران به شبکه و سیستم فراهم نمود.
در این صورت ورود کاربران به شبکه تنها در صورتی میسر خواهد بود که کاربر به توکن شخصی خود دسترسی داشته و آن را به سیستم متصل نموده باشد.بدیهی است که بدین ترتیب افراد غیر مجاز، خرابکاران و کلیه کسانی که به توکن هوشمند مناسب دسترسی ندارند به هیچ عنوان امکان ورود به سیستم را نخواهند یافت.در واقع ورود به شبکه در این حالت وابسته به داشتن توکن شخصی مناسب است و در غیر این صورت امکان ورود به شبکه برای کاربر به هیچ عنوان میسر نخواهد بود.
1.2.1امنیت در شبکه خصوصی مجازی (VPN Security)
شبکه های خصوصی مجازی یا همان VPN ها امروزه توسط شرکت ها و موسسات مختلف مورد استفاده قرار می گیرند.یک VPN مطلوب در واقع شبکه ای به شدت حفاظت شده است که امکان دسترسی افراد یک مجموعه خاص به اطلاعات و برنامه های کاربردی ویژه ای را از نقاط مختلف و در مواردی از طریق اینترنت یا وب فراهم می نماید.امنیت در VPN ها معمولاً با استفاده از PKI تامین می گردد.در واقع در این نوع شبکه ها کلیه تبادلات اطلاعاتی بین کاربر و سیستم به صورت رمزگذاری شده انجام گردیده و همچنین دسترسی به هر برنامه کاربردی یا مجموعه اطلاعات در این شبکه نیازمند انجام عملیات هویت شناسی و احراز هویت کاربر می باشد.همان طور که اشاره شد روش سنتی هویت شناسی، یعنی استفاده از کلمه عبور به هیچ عنوان مناسب این نوع کاربردهای حساس نمی باشد، ضمن اینکه معمولاًٌ در یک VPN کاربر باید جهت دسترسی های مختلف، کلمات عبور متعددی نیز را در خاطر بسپارد.
توکن های هوشمند می توانند ضمن فراهم آوردن امکان انجام هویت شناسی دوعاملی، دغدغه دسترسی به برنامه های کاربردی مختلف با کلمات عبور متفاوت را نیز حل نمایند.در حقیقت می توان با استفاده از تنها یک توکن هوشمند و با به خاطر سپاری تنها یک کلمه عبور که در واقع همان کلمه عبور توکن هوشمند می باشد، امکان هویت شناسی و دسترسی به برنامه های کاربردی متعدد را درون VPN فراهم نمود.در این حالت در واقع داده های مورد نیاز جهت هویت شناسی و دسترسی به برنامه های کاربردی متعدد در درون توکن هوشمند به گونه ای امن نگهداری شده و در موقع نیاز، عملیات هویت شناسی با استفاده از این اطلاعات موجود در توکن انجام می پذیرد. کلیه این عملیات برای کاربر عادی شفاف بوده و وی در واقع تماسی با آنچه در این عملیات رخ می دهد نخواهد داشت.
1.3.1 دسترسی های مختلف تنها از یک مجرا (Single Sign On)
این روش در واقع امکانی است که به منظور کاهش پیچیدگی استفاده از شناسه ها وکلمات عبور متعدد به منظور دسترسی به مجموعه ای از برنامه های کاربردی و خدمات گوناگون در شبکه های کامپیوتری مورد استفاده قرار می گیرد.در حقیقت کاربر به جای این که لازم باشد جهت دسترسی و استفاده از هر برنامه کاربردی یا سرویس ارائه شده توسط کارگزاران متعدد شبکه، عملیات هویت شناسی و احراز هویت را به طور مجزا انجام دهد، در روش دسترسی های مختلف تنها از یک مجرا تنها کافیست که در یک کارگزار ویژه که به همین منظور در اولین نقطه تماس کاربر با شبکه تعبیه شده است، عمل هویت شناسی انجام شده و سپس امکان دسترسی به خدمات و سرویس های سایر کارگزاران شبکه نیز برای کاربر مهیا می گردد.بدیهی است که انجام این عمل هویت شناسی واحد نیازمند دقت نظر و توجه بیشتری می باشد و در نتیجه استفاده از روش های مؤثر هویت شناسی مانند هویت شناسی دو عاملی در این مورد به طوری جدی مورد تاکید است.
توکن های هوشمند می توانند ضمن فراهم آوردن امکان انجام روش مؤثر هویت شناسی دوعاملی، دغدغه هویت شناسی مؤثر در روش دسترسی های مختلف تنها از یک مجرا را رفع نمایند.در حقیقت در این روش می توان با استفاده از تنها یک توکن هوشمند و با به خاطرسپاری تنها یک کلمه عبور که در واقع همان کلمه عبور توکن هوشمند می باشد، امکان هویت شناسی و دسترسی به برنامه های کاربردی و خدمات متعدد کارگزاران یک شبکه را فراهم نمود.
2.1امنیت دراینترنت و وب
دغدغه امنیت در وب و اینترنت به عنوان بزرگ ترین شبکه های اطلاعاتی امروزه و احتمالاً تا مدت ها بعد، از جمله مهم ترین دغدغه های امنیتی در قلمروی فناوری اطلاعات و ارتباطات خواهد بود. در بسیاری از موارد استفاده از توکن های هوشمند در کنار PKI امنیت قابل قبولی را در اینترنت و وب فراهم می نمایند.
از مهم ترین دغدغه های امنیتی در گستره وب و اینترنت، مسئله هویت شناسی و احراز هویت کاربران می باشد.در حقیقت احراز هویت کاربر مرتبط از افراد و کاربران نامربوط و اطمینان از عدم امکان نفوذها و تقلب های مختلف توسط افراد خرابکار از مهم ترین دغدغه های امنیتی عرضه کنندگان خدمات وب و اینترنت می باشد.توکن های هوشمند در این رابطه نیز راهکارهای مطمئن و مؤثری در اختیار کاربران قرار می دهند.در ادامه این بخش راهکارهای امنیتی مبنی بر توکن های هوشمند در گستره وب و اینترنت مورد بررسی قرار می گیرند.امنیت پست الکترونیک، هویت شناسی در وب، دسترسی های مختلف از یک مجرا در وب با Web Sing On از جمله مواردی هستند که مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
2.1.1امنیت پست الکترونیک
یکی از مهم ترین حوزه های مورد توجه در قلمرو سیستم های اطلاعاتی پست الکترونیک می باشد که مفهوم امنیت در آن تقریباً از بدو پیدایش این فناوری مورد توجه قرار داشته است؛ این حوزه جزو نخستین عرصه های سیستم های اطلاعاتی محسوب می گردد که راه حل های عملی امنیتی در آن مورد تاکید و توجه بوده است.پست الکترونیک به نوعی همچون سیستم پست غیر الکترونیک دغدغه های امنیتی مشابهی دارد.از جمله مهم ترین این نگرانی های امنیتی می توان به اطمینان از ارسال و دریافت صحیح نامه، اطمینان از هویت فرستنده و دریافت کننده نامه، اطمینان از عدم تغییر محتویات نامه، اطمینان از عدم باز شدن و خوانده شدن نامه توسط دیگران، ارسال نامه های محرمانه و رمزگذاری و رمز گشایی آنها و مواردی مانند آن اشاره نمود.
در سیستم های پست الکترونیک توجه به موارد امنیتی در مبدأ و مقصد نهایی نامه الکترونیک که در واقع کامپیوتر مورد استفاده توسط کاربر فرستنده یا دریافت کننده پست الکترونیک می باشد، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. با استفاده از PKI و توکن های هوشمند، دغدغه امنیت مراسلات در پست الکترونیک تا مقدار زیادی کاهش می یابد.در واقع فرد دارنده توکن می تواند نامه های رمزگذاری یا امضا شده ارسال داشته و همچنین نامه های دریافتی را نیز تنها خود رمزگشایی نماید.در واقع رمز گشایی و تولید امضای دیجیتال تنها و تنها توسط مالک توکن هوشمند میسر خواهد بود.
هویت شناسی در وب (Web Authentication)
هویت شناسی در وب و اینترنت از اهمیت فوق العاده ای برخوردار می باشد. در حقیقت در دنیای مجازی وب و اینترنت کاربران به نوعی کاملاً گمنامند و هویت واقعیشان گاه به کلی متفاوت از آنچه وانمود می کنند است.هر چند این خصیصه شاید یکی از ویژگی های مثبت وب و اینترنت تلقی شود؛ ولی در مواردی و حداقل در برخی کاربردها و خدمات، کاملاً می تواند مشکل آفرین باشد. موارد بسیار متعدد و فراوانی را می توان نام برد که در آن اطلاع از اینکه کاربر چه کسی است و آیا اجازه لازم برای برقراری ارتباط را دارد یا نه، از اهمیت بالایی برخوردار است.در کلیه این موارد هویت شناسی و احراز هویت کاربران اهمیت خواهد داشت و البته همان طور که در بخش های قبل نیز گفته شد، هویت شناسی با استفاده از روش سنتی یعنی شناسه کاربر و کلمه عبور از نظر امنیتی کاملاً نامناسب و نامطلوب است.
توکن های هوشمند ضمن فراهم نمودن امکان انجام هویت شناسی دو عامله که در واقع احراز هویت را منوط به در اختیار داشتن یک توکن هوشمند فیزیکی مناسب می نماید، امکان ذخیره و ارائه خدمات هویت شناسی و تعیین سطوح دسترسی متعدد به برنامه های کاربردی مختلف را نیز فراهم می نماید. محصول آوا از شرکت امن افراز که ابزار هویت شناسی دو عامله در وب می باشد، نمونه ای از کاربرد توکن های هوشمند در هویت شناسی وب می باشد.
2.2.1 دسترسی های مختلف تنها از یک مجرا در وب (Web Sign On)
دسترسی های مختلف تنها از یک مجرا در وب همانند مورد مشابه در شبکه های کوچک تر، در واقع امکانی است که به منظور کاهش پیچیدگی استفاده از شناسه ها و کلمات عبور متعدد به منظور دسترسی به مجموعه ای از برنامه های کاربردی و خدمات گوناگون ارائه شده توسط یک شرکت یا مؤسسه در وب مورد استفاده قرار می گیرد.توکن های هوشمند می توانند ضمن فراهم آوردن امکان انجام روش مؤثر هویت شناسی دو عاملی، دغدغه هویت شناسی مؤثر در روش دسترسی های مختلف تنها از یک مجرا را رفع نمایند.در این روش می توان با استفاده از تنها یک توکن هوشمند و با به خاطر سپاری تنها یک کلمه عبور که همان کلمه عبور توکن هوشمند است، امکان هویت شناسی و دسترسی به برنامه های کاربردی و خدمات متعدد کارگزاران یک شبکه را فراهم نمود. توکن های هوشمند امکان نگهداری شناسه ها و اطلاعات لازم برای برنامه های کاربردی متعدد را نیز دارا می باشند.
منبع:دنیای کامپیوتر و اطلاعات شماره
