1) خط فرمان

قبل از ظهور سیستم عامل های گرافیکی مثل ویندوز، اغلب PCها از DOS یا Disk Operating System که یک سیستم مبتنی بر متن است که در آن شما با تایپ فرمان ها، فایل ها را منتقل و برنامه ها را اجرا می کنید، استفاده می کردند. در واقع، ویندوز به شکل بسیار مؤثری بعد از این سیستم عامل قدیمی پا به عرصه وجود گذاشت و شامل ویندوز 98 و Me می شد. نسخه های مدرن ویندوز هنوز هم می توانند یک اینترفیس شبیه DOS را با استفاده از خط فرمان یا Command Prompt ایجاد کنند.
خط فرمان در استفاده روزمره ما از کامپیوتر زیاد مفید نیست اما وقتی برنامه ها یا ویندوز به درستی کار نمی کنند می تواند یک ابزار حیاتی محسوب شود. Command Prompt می تواند دستورالعمل های اضافی را برای تعداد زیادی از برنامه های تحت ویندوز فراهم کند و به آن ها بگوید وقتی راه اندازی می شوند به شکل مشخصی کار کنند. حتی از این همه مهم تر، استفاده از خط فرمان تنها راه اجرای برخی از حرفه ای ترین ابزار ویندوز نظیر تعدادی که در ادامه به آن ها اشاره خواهیم کرد است. در ویندوز XP، با کلیک بر روی دکمه Start Run و سپس تایپ cmd در جعبه ای که ظاهر می شود و کلیک بر روی OK، خط فرمان را اجرا کنید.
راه اندازی خط فرمان در ویندوز ویستا و 7 حتی از این هم راحت تر است: کافی است بر روی Start کلیک کنید، Command را در جعبه جست و جوی منوی Start تایپ کنید تا Command Prompt را در نتایج مشاهده کنید. کلیک چپ بر روی این، یک خط فرمان عادی را راه اندازی می کند اما برای اجرای اغلب ابزار حرفه ای شما نیاز به این دارید که خود را به عنوان Administrator به سیستم معرفی کنید. برای انجام این کار، بر روی ورودی Command Prompt در نتایج جست و جو کلیک راست کنید و گزینه Run as Administrator را انتخاب نمائید. به جعبه متنی User Account Controlی که ظاهر می شود پاسخ مثبت ( Yes) بدهید.
خط فرمان به شکل یک پنجره سیاه که می توانید در آن متن را با رنگ سفید تایپ کنید ظاهر می شود. برای الان، کافی است با تایپ Close و فشردن دکمه Enter پنجره خط فرمان را ببندید و یا می توانید پنجره را ببندید اما اگر یکی از یوتیلیتی هایی را که در زیر ذکر می کنیم در حال اجرا باشند این روش را توصیه نمی کنیم.

2)Ping

Ping ابزار پنهانی ای است که هنگام کوشش برای کشف اشکالات کامپیوتر بر روی شبکه بسیار سودمند است. همانند بسیاری از ابزار پیشرفته دیگر Ping فقط از درون خط فرمان قابل دسترسی است، بنابراین برای باز کردن آن دستورالعمل هایی را که در بالا تشریح شد، دنبال کنید.
هدف Ping، تست این نکته است که آیا دو کامپیوتر یا وسیله قادر هستند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند یا خیر. برای استفاده از این ابزار، Ping را با یک فاصله و سپس وسیله ای را که می خواهید به آن متصل شوید در پنجره خط فرمان تایپ کنید و دکمه Enter را فشار دهید.به عنوان مثال، اگر شبکه شما دارای دو کامپیوتر به اسامی Dave و Sally است با راه اندازی یک خط فرمان بر روی کامپیوتر Sally و تایپ ping Dave و فشردن دکمه Enter می توانید ببینید آیا این دو کامپیوتر قادر به برقراری ارتباط با هم هستند یا نه.
اگر شبکه در حال کار باشد شما باید خط هایی از متن را که با Reply آغاز می شوند و شامل زمان بر حسب میلی ثانیه هستند، مشاهده کنید. اگر یک پیام خطا دریافت کردید یا پاسخی نگرفتید زمان چک کردن کابل یا شبکه بی سیم فرا رسیده است. برای چک کردن سریع این که آیا خود اتصال اینترنتی( به جای مرورگر وب) برقرار هست یا نه، ping google.com را تایپ کنید و دکمه Enter را فشار دهید.

3)Info

هیچ کس نمی تواند جزئیات کامپیوترش را به خاطر بسپرد اما زمان هایی هست که شما نیاز به چک کردن این مشخصات دارید. آگاهی از تمام قطعات سخت افزاری و برنامه های نرم افزاری برای هر کسی که پشتیبانی فنی را ارائه می کند اطلاعات حیاتی به شمار می رود در حالی که حتی یک دید کلی در مورد حداقل نیازمندی های سخت افزاری برای خرید یک نرم افزار جدید نیز می تواند به شما کمک کند و از یک خرید پرهزینه جلوگیری به عمل آورد.
ویندوز یک راه حل ساده اما پنهان به شکل System Information برای این دو مورد دارد. در ویندوز ویستا یا 7 می توانید با تایپ System Information در جعبه جست و جوی منوی Start و سپس کلیک بر روی بالاترین نتیجه ای که ظاهر می شود آن را اجرا کنید . System Information در ویندوز XP کمی پنهان تر است و شما قبل از کلیک بر روی OK باید با کلیک بر روی دکمه Start, Run و تایپ c:\windows\system32\dllcache\msinfo32.exe در جعبه ای که ظاهر می شود آن را اجرا نمائید.
ابزار System Information با ارائه خلاصه ای از سیستم شما که معمولاً شامل کلی اطلاعات مفید است، آغاز می شود. به عنوان مثال تنها راه فهمیدن این که چه مادربردی در داخل کامپیوتر شما است؛ بدون این که بخواهید از یک پیچ گوشتی استفاده کنید اجرای System Information است. کلیک بر روی Components یا Software Environment در ستون سمت چپ، جزئیات بیش تری در مورد سخت افزار و نرم افزار سیستم در اختیار شما قرار می دهد. جعبه جست و جویی که در انتهای صفحه وجود دارد کار جست و جوی یک قطعه خاص یا نام سازنده را تسهیل می کند که این موضوع در زمانی که پیام های خطایی از یک قطعه را که هرگز چیزی در مورد آن نشنیده اید مشاهده کنید و بخواهید ببینید چه کاری انجام می دهد مفید است. بهتر از همه این ها این است که نیازی نیست وحشت کنید زیرا این ابزاری برای ارائه اطلاعات است و بنابراین شما از این جا نمی توانید باعث خرابی چیزی شوید.

4) Disk Cleanup

کامپیوترهای امروزی با فضای ذخیره سازی بسیار زیادی عرضه می شوند اما حتی هوشمندترین کاربران نیز متوجه می شوند با گذشت زمان دیسک سخت کامپیوتر آن ها پر می شود. دانستن این که حذف چه چیزهایی بی ضرر است دشوار می نماید بنابراین ویندوز به همراه ابزاری ارائه می شود که در این زمینه به شما کمک می کند. Disk Cleanup را می توانید با باز کردن Computer( یا My Computer در ویندوز XP) از منوی Start یا Desktop، کلیک راست بر روی دیسکی که فضای ذخیره سازی آن رو به اتمام است یا پر شده، انتخاب Properties و سپس کلیک بر روی دکمه Disk Cleanupی که ظاهر می شود اجرا کنید.
Disk Cleanup به دنبال فایل هایی که می توانند از روی یک دیسک پاک شوند، می گردد و درلیستی آن ها را ارائه می کند. های لایت یک آیتم، توضیحات بیش تری در مورد آن ارائه می کند. بنابراین شما می توانید تصمیم بهتری در مورد آن آیتم خاص اتخاذ کنید.برگه More Options امکان حذف برنامه های نصب شده، اجزای ویندوز یا restore points را امکان پذیر می کند و حتی فضای بیش تری را آزاد می نماید. ما توصیه می کنیم در این جا مراقب و هوشیار باشید زیرا امکان حذف چیزهایی که نمی دانید به آن ها نیاز دارید، وجود دارد. ما همچنین توصیه می کنیم هنگام استفاده از گزینه Compress old files که در ویندوز XP وجود دارد، مراقب باشید؛ زیرا علیرغم این که حذف آن می تواند فضای زیادی را آزاد کند به اتمام رسیدن آن ممکن است ساعت ها طول بکشد.

5) restore and repair( بازیابی و تعمیر)

اغلب کاربران C لحظاتی را تجربه کرده اند که فکر می کردند:« ای کاش این کار را انجام نداده بودم». در بسیاری از موارد ابزار System Restore می تواند به این آرزو جامه عمل بپوشاند. این یوتیلیتی که در پس زمینه کار می کند بر تغییرات عمده نظیر نصب یک نرم افزار جدید یا بازیابی یک نسخه پشتیبان نظارت می کند. وقتی قرار است چنین تغییراتی رخ دهد، System restore یک snapshot از وضعیت فعلی PC می گیرد. اگر اشکالی پیش بیاید یا اگر کاربر نظر خود را عوض کند، می توان از System Restore برای برگرداندن تغییرات و بازگرداندن وضعیت کامپیوتر به حالت قبل از اعمال تغییرات استفاده کرد.
کاربران ویندوز XP می توانند System restore را با باز کردن منوی Start کلیک بر روی All Programs، سپس System Tools , Accessories,
System restore راه اندازی کنند. کاربران ویندوز ویستا و ویندوز 7 با جست و جوی این ابزار در منوی Start کار را ساده تر انجام می دهند و ممکن است قبل از اجرای آن از آن ها اجازه گرفته شود. وقتی این یوتیلیتی اجرا شد، به کاربر اجازه می دهد نقطه ای را که می خواهد به آن بازگردد،انتخاب کند و حتی ویندوز 7 برنامه ها و درایوهای را که ممکن است حذف یا در هر نقطه بازیابی دوباره نصب شوند، نشان می دهد.

6) Memory Diagnostics Tool

یک مشکل سخت افزاری می تواند باعث عدم پایداری ویندوز شود اما در حالی که ردیابی برخی از این اشکالات ساده است، مواقعی هست که این مشکلات واقعاً باعث گرفتاری می شوند: حافظه خراب. مشکلات مربوط به حافظه می توانند ناپایداری های جدی به وجود آورند اما البته با نگاه کردن به حافظه نمی توان اشکال آن را تشخیص داد.
ویندوز ویستا شامل یک ابزار جدید Memory Diagnostics Tool است که با تایپ memory diagnostics در جعبه جست و جوی منوی Start قابل دسترسی است. این ابزار در ویندوز 7 نیز وجود دارد و به آن Windows Memory Diagnostics گفته می شود.
این ابزار ابتدا از شما در مورد راه اندازی دوباره و انجام یک چک سریع یا اجرای آن بعد از راه اندازی دستی کامپیوتر توسط شما سؤال می کند. وقتی PC از نو راه اندازی می شود قبل از این که ویندوز مجموعه ای از تست های سنگین را بر روی چیپ حافظه کامپیوتر شما اجرا کند این ابزار بارگذاری می شود. شما می توانید با فشردن کلید F1 در زمان اجرای آن به سایر تنظیمات پیشرفته این ابزار دسترسی پیدا کنید. اگرچه این ابزار به همراه ویندوز XP ارائه نمی شود شما می توانید آن را به طور رایگان از آدرس www.snipca.com/x1605 از مایکروسافت دانلود کنید. هرچند استفاده از این نسخه ساده نیست و این یوتیلیتی از شما می خواهد یک فلاپی دیسک یا CD ویژه ایجاد کنید. شما مجبور هستید برای اجرای تست، کامپیوتر را با استفاده از این دیسک راه اندازی کنید.

7) System Settings

گاهی اوقات اگر ویندوز کند کار کند یا از راه اندازی درست خودداری کند، این امر ممکن است به دلیل یک قطعه نرم افزاری که بطور اتوماتیک اجرا می شود، باشد. شما می توانید با اجرای ویندوز در حالت Safe Mode ( فشردن کلید F8 بعد از این که کامپیوتر در وضعیت راه اندازی صدای بیپ کرد) به این مشکل بپردازید اما می توانید این کار را به روشی ساده تر نیز انجام دهید: ابزار System Configuration.
شما می توانید با تایپ system config در جعبه جست و جوی ویندوز ویستا یا 7 به این ابزار دسترسی پیدا کنید.کاربران ویندوز XP معمولاً این ابزار را با کلیک بر روی Run، Start و سپس تایپ c:\windows\pchealth\helpctr\binaries\MSConfig.exe در جعبه ای که ظاهر می شود و کلیک بر روی OK اجرا می کنند. وقتی system configuration اجرا شد این ابزار قدرتمند به شما اجازه می دهد هر بار که ویندوز اجرا می شود چیز دقیقی را که رخ می دهد، انتخاب کنید. برگه Startup به شما اجازه می دهد سایر یوتیلیتی های گوناگونی را که به طور نرمال با راه اندازی ویندوز اجرا می شوند انتخاب کنید و به شما اجازه می دهد از اجرای عامل ناپایداری احتمالی ویندوز جلوگیری به عمل آورید اما شما باید با نهایت دقت این انتخاب ها را برگزینید.
ما توصیه می کنیم هنگام استفاده از برگه Services با احتیاط عمل کنید زیرا برداشتن تیک گزینه های موجود در این برگه می تواند دردسر بیش تری برای شما ایجاد کند. شاید سودمندترین گزینه، برگه Tools باشد که لیست کاملی از ابزار تشخیصی ویندوز را نشان می دهد که بسیاری از آن ها پنهان هستند. یکی را انتخاب و برای اجرای آن بر روی Launch کلیک کنید.

8) Windows Resource Checker

درحالی که سخت افزارهای دچار اشکال می توانند مشکلاتی را برای یک PC ایجاد کنند، بسیاری از مشکلات روزمره به نرم افزارهایی که به درستی نصب نشده اند یا ممکن است دچار خرابی شده باشند مربوط می شود، شاید این مشکلات در اثر یک Shutdown نامناسب کامپیوتر ایجاد شده باشد. وقتی این مشکل برای یک فایل مهم ویندوز ایجاد می شود، می تواند منجر به ناپایداری کامپیوتر شده یا باعث شود کامپیوتر نتواند وظیفه خاصی را به انجام برساند.
در چنین مواقعی، بازیابی کامپیوتر به حالت قبلی با استفاده از System Restore و اسکن با استفاده از یک برنامه ضدویروس می تواند ایده خوبی باشد اما اگر این کارها مشکل را برطرف نکرد می توانید از Windows Resource Checker استفاده کنید. این فرمان ساده، که از طریق یک خط فرمان اجرا می شود باعث می شود تا ویندوز تمام فایل های مهمی را که برای راه اندازی موفقیت آمیز نیاز دارد، چک کند. اگر هریک از این فایل ها خراب شده یا از بین رفته باشد با نسخه درست جایگزین می شوند اما شما باید از CD نصب ویندوزاستفاده کنید.
Resource checker با راه اندازی Command prompt اجرا می شود اما به خاطر داشته باشید اگر از ویندوز ویستا یا ویندوز 7 استفاده می کنید باید مجوزهای Administrator را داشته باشید. اگر به واسطه عدم راه اندازی ویندوز نمی توانید از این ابزار استفاده کنید از حالت Safe Mode بهره بگیرید.( بعد از بیپ کامپیوتر، دکمه F8 را فشار دهید). در خط فرمان، SFC/scannow را تایپ کنید و دکمه Enter را فشار دهید. فرآیند چک کردن و جایگزینی فایل ها می تواند مدتی طول بکشد اما در برخی از موارد این کار می تواند شما را از دردسرهای نصب دوباره ویندوز رهایی بخشد.

9) Remote Assistance

کاربران کامپیوترهای مدرن اغلب به کمک نیاز دارند و اگر شما یک کاربر باتجربه باشید به احتمال زیاد معمولاً به دیگران کمک می کنید. اگر هر دوی شما در یک مکان باشید این کار ساده ای است؛ اما اگر بخواهید به یکی از افراد خانواده تان که در آن سوی کشور یا آن سوی کره زمین زندگی می کند کمک کنید باید چکار کنید؟ اگرچه از زمان ویندوز XP به این طرف، مایکروسافت remote Assistance را که یک ابزار عالی است و می تواند به یک تکنسین راه دور اجازه دهد کامپیوتر شما را درست مثل خود شما ببیند، در ویندوز گنجانده است. اگر شما بخواهید حتی می توانید به آن ها اجازه دهید کنترل کامپیوتر شما را به دست بگیرند تا مستقیماً اشکالات آن را برطرف کنند.
متأسفانه remote assistance ویندوز XP یک مشکل بسیار بزرگ دارد: دیواره آتش توکار بسیاری از مسیریاب های مدرن امروزی ابزار پیام رسانی سریع را بلوکه می کند مگر این که هر دو کامپیوتر از ابزار پیام رسانی Windows Messenger مایکروسافت استفاده کنند. اگر از ویندوز 7 یا ویستا بر روی PC استفاده می کنید این موضوع برای تان اشکالی ایجاد نخواهد کرد.
کاربران XP می توانند Remote Assistance را در All Programs در منوی Start پیدا کنند. کاربران ویندوز ویستا و ویندوز 7 می توانند با تایپ windows remote در جعبه جست و جوی منوی Start به آن دسترسی پیدا کنند. این ابزار وقتی اجرا شود ایجاد یک درخواست کمک را که می تواند به عنوان یک فایل از طریق ایمیل، یا ( فقط در نسخه XP) به یک کاربر Windows Messenger( برنامه پیام رسانی سریع مایکروسافت) ارسال شود تسهیل می کند. کاربران ویندوز 7 گزینه ساده تری به نام Easy Connect در اختیار دارند.
بعد از یک چک نهایی کلمه عبور، یک کمک کننده مجاز می تواند دسک تاپ کامپیوتر هدف را ببیند و به فرد درخواست کننده، کمک کند. فرد متخصص می تواند دستورالعمل ها را از طریق چت ارسال کند یا فایل هایی مثل برنامه نصب یک برنامه ضدویروس را انتقال دهد.
با وجود مشکلات پیچیده، فردی که کمک دریافت می کند می تواند به فرد متخصص اجازه دهد کنترل راه دور کامپیوتر او را به دست بگیرد و یا حتی هر زمان که بخواهد این نشست را قطع کند.

10) دیسک سخت را مرتب کنید

جدیدترین دیسک های سخت به شکل خارق العاده ای سریع هستند اما هنوز هم از مشکلاتی که دیسک های اولیه را تحت تأثیر قرار می دادند در عذاب هستند. وقتی فایل ها ذخیره می شوند، به قطعاتی که بر روی اولین شکاف های در دسترس روی دیسک نوشته می شوند، می شکنند. به دلیل این که این شکاف ها اغلب به اندازه کافی برای ذخیره کل فایل بزرگ نیستند، موجب چرخیدن بسیاری از شکاف ها می شوند که این موضوع نیز به نوبه خود باعث پراکنده شدن شکاف های دربردارنده اطلاعات می شود. این پراکندگی فایل ها، کامپیوتر شما را کند می کند زیرا پیدا کردن قطعات پراکنده فایل ها را دشوار می نماید.
خوشبختانه ویندوز به همراه یک یوتیلیتی( برای defragment دیسک) ارائه می شود. کاربران ویندوز XP می توانند این یوتیلیتی را با کلیک بر روی Start، All Programs، Accessories و سپس System Tools و انتخاب Disk Defragmenter اجرا کنند. استفاده از این برنامه بسیار ساده است اما به خاطر داشته باشید که اجرای آن ممکن است خیلی به طول بینجامد( گاهی اوقات بهتر است آن را در طول شب اجرا کنید).
از ویندوز ویستا به این طرف، مایکروسافت امور را به گونه ای تغییر داده است که دیسک ها به طور اتوماتیک و بدون این که از کاربر سؤال شود و معمولاً هفته ای یک بار Defrag می شوند. کاربران ویندوز ویستا می توانند اجرای آن را زمان بندی کنند و یا به طور دستی آن را با تایپ Defragment در جعبه جست و جوی منوی Start و کلیک بر روی Disk Defragmenter اجرا کنند. در ویندوز 7 این ابزار وضعیت تک تک دیسک ها را نشان می دهد و کنترل بیش تری در اختیار شما می گذارد.
بسیاری از ابزار PC که در این مقاله تشریح کردیم با دقت زیادی پنهان شده اند در حالیکه یافتن سایر ابزار به راحتی از طریق منوی Start امکان پذیر است اما تمام این 10 ابزار در تمام طول عمر کامپیوتر شما قابل استفاده هستند.
اگر با احتیاط از آن ها استفاده کنید، این ابزار می توانند درک بهتری از کامپیوتر، چگونگی کارکرد آن و برطرف نمودن مشکلات در اختیار شما قرار دهند. و حتی اگر ویندوز فاقد یوتیلیتی که به آن نیاز دارید باشد، امکان این وجود دارد که بتوانید آن را بدون پرداخت هزینه از مایکروسافت و یا از کمپانی دیگری دانلود کنید.
با استفاده از چنین ابزار مفیدی شما هرگز نباید فکر کنید مشکلات ویندوز غیرقابل حل هستند.