در دنـیای ارتـباطات مـستقیم، در عـصری زنـدگی میکنیم که فن آوری نوین ارتـباطات و رایـانه ها، هـمچون پـلی میان ما انسانهای روزهای آخر قرن بـیستم قـرار دارد. در دهـه اخـیر، انـسانها ابزار تازهای یافته اند، ابـزاری کـه بـه کمک آن به انبوهی از اطلاعات دسترسی خواهند داشت و در جمع افراد بسیاری از کشورها، شهرها و تمدنهای مختلف، می توانند به بحث و گفتگو بپردازند. در شبکه های اطلاع رسانی و اینترنت، امکان ارسال پیام بـرای مـخاطبین مـعین، شرکت در اتاقهای گفتگو و انجمنهای مجازی، شیوه دیـگری از ارتباط را پیش روی انسانها قرار داده است. جامعه مجازی، در ایـن عـصر جدید، یعنی من از درون غار خودم با مخاطبینم در ارتباطم و مـی توانم با آنها حرف بزنم و نظراتم را به گوش آنها برسانم. می توانم رای بـدهم و فردی را به نمایندگی از خودم انتخاب کنم، میتوانم اعتراض کـنم و نـمایندگانم را بازخواست کنم. در حال حاضر، با توجه به فن آوری کـنونی، تـنها یک رایانه، یک کارت مودم و یک خط تلفن کافی است تا این ارتباط برقرار شود.

پـس از بـرقراری ارتـباط، رایـانه ی مـن، پـلی اسـت برای ارتباط من با سـایرین، افـرادی همچون «من» پشت رایانه های خود، با فضاهایی مجازی در ارتباط و تعاملند. شاید ما آنها را نشناسیم، شاید زبان مادری آنها را بخوبی ندانیم، شاید بعد و مسافت فکری و فیزیکی ما بسیار باشد، اما به هـر حـال این ارتباط برقرار است و شما از این لحظه روی خط یا ON-LINE هستید.

واکنشهای ما، همچون خود ما روی خط است و شاید بسیاری از افراد در جمع مجازی ما حضور داشته باشند. پس از برقراری ارتباط، ما، به کمک رایانه و کار مودمی که در اختیار داریم، به مکانی متصل میشویم که میتواند به عـنوان مـرکزی، بـسیاری از «مـا» را گـرد هـم آورده بـاشد. بـا «پـست الـکترونیک» بـا آنـها در ارتباط هستیم و در کسری از ثانیه می توانیم، پـیام خـود را بـرای آنها ارسـال کـنیم. مـمکن است با آنها در یک «اتاق گفتگو» سرگرم بحث درباره آخرین تغییر و تحولات فن آوری، یا آخرین ساخته یـک فیلمساز یا نویسنده باشیم. در هر حالتی که باشیم، ما در «ارتباط» هـستیم و هـر آنـچه بـگوییم برای افرادی که با ما «حضور» دارند ارسال می شود. این امر، در عین حال در اختیار ما است و با علم به این است که بـا آن افـراد کـه شـاید بـرای مـا افـرادی ناشناخته، گمنام باشند در ارتباطیم.

در ارتـباطات اجتماعی با حضور فیزیکی، رو در روی افراد می ایستیم و با آنـها بـه گـفتگو و بـحث مـی پردازیم، شاید موافقت کنیم و شاید از خود مـخالفتی نـشان دهـیم. بـا آنها، دست در دست هم، مشکلی را از میان بر مـی داریم و مـساله ای را حـل مـی کنیم. در ارتـباطات اجـتماعی، دستی را مـیفشاریم تـا تاکید کنیم هستیم و بر حرف خود استواریم و با یک اشاره از طرف مـقابل خـود می خواهیم که لحظه ای صبر کند و بعد با اشاره دیگری از او مـی خواهیم کـه حـرفش را ادامـه دهد. در ارتباطات اجتماعی، حضور فیزیکی ما تا زمانی که در محل باشیم، ادامه دارد، پس از اینکه آن محل را ترک کنیم، شخصیتی از ما در آن محل حضور ندارد که بخواهد برای صاحب اصـلی خـود تـعیین تـکلیف کند و سرنوشت او را به گونه دیگری رقم زند. امـا، بـا پیشرفت فن آوری نوین ارتباطات، اطلاعات، اطلاع رسانی و رایانه، شـکل جدیدی از ارتباط میان انسانها متداول است که از آن به حضور و ارتـباطات روی خـط یـاد مـیشود. در ارتباطات روی خطی یا ON-LINE اکثر مـواد و مـطالب ارتـباطی بـه صورت نوشته و مکتوب بین افراد، از جوامع بـشری مـختلف، بـا تمدن، زبان و فرهنگ های گوناگون رد و بدل می شود. در ایـن نوع ارتباط، محدودیت قابل توجهی در ارتباطات رو در رو و چهره به چـهره وجـود دارد. حرکات دست، سر و صورت افراد دیده نمی شود و یا ممکن است در شرایط ویدئو کنفرانسهای از راه دور، به صورت ناقص انتقال داده شود. تحت شرایط این نوع ارتباطات، بالا و پایین رفتن حالت صدا یا اصلاً وجود ندارد و یا اینکه محدودیتهایی در انتقال آن موجود است.

در ارتباطات مستقیم و یا ON-LINE ابراز واکنشهای احساسی یکی از مشکلات اسـاسی شـناخته شده است، چرا که با توجه به محدودیتهایی که در فنآوری کـنونی مـوچود است، بیشترین ابزار مورد استفاده جهت ارسال پیام، همان «مـتن» پـیام اسـت. در صـورتی کـه نویسنده «پیام» تبحر لازم در رساندن مـعنا، مفهوم و احساسات را داشته باشد، می توان انتظار داشت که «پیام» بـه درسـتی مـنتقل شـود، در صـورتی کـه اگر فرد فاقد این مهارت باشد، احتمال تبادل «پیام» به صورت ناقص افزایش می یابد.

در دنـیای ارتباطات مستقیم و ON-LINE هیچگاه نمی توانید حرف خود را پس بـگیرید. اگـر مـطلبی را در انـجمنی نـوشته اید، دیگر آن را نوشته اید. «پـیام» شـما تـا مـدت زمان معینی و شاید برای همیشه در آنجا خواهد ماند و شاید یک یا دو سال بعد افرادی نسبت به آن واکنش نشان دهند. آن وقـت است که بایستی با این موضوع که حتی می تواند اثری جبران ناپذیر بر سرنوشت شما داشته باشد به نحوی کنار بیایید.

برخی از قواعد آداب معاشرت الکترونیکی:

#هیچگاه نباید جوش بیاورید.

تـوجه داشـته بـاشید کـه افراد مختلف، با زبان و فرهنگهای مختلف وارد جـامعه مـجازی می شوند. همه آنها، از این امکان که رایانه ای در اختیار داشـته بـاشند بـرخوردار بـوده اند که توانسته اند وارد این فضای مجازی شـوند، امـا ایـن دلـیل بـر آن نمیشود که همه آنها شما را همانطور که هـستید بـبینند. شـما مـمکن اسـت خـود را درست معرفی کنید، نام و نام خـانوادگی اصـلی خود را بدهید، آنها ممکن است از پخش اطلاعات شخصی خود امتناع ورزند. ممکن است شما بخواهید در ابتدای هر «پیام» خود به آنها سلام بدهید، اما آنها مایل به ایجاد صمیمیت نباشند. به علاوه، هستند در میان ساکنان این جزیره مجازی افرادی که فقط برای تفریح، وقت گذراندن، اذیـت و آزار دیـگران، «شـناسه» و «کـلمه عبوری» گـرفته اند. در مـقابل افرادی که مخالف نظرات و عقاید شما مطلبی به یادگار نوشته اند، خونسرد بـاشید و سـعی کـنید تا آنجا که ممکن است عصبانی نشوید. عصبانیت شما، هـمان چـیزی اسـت کـه بـرخی از این افراد از آن بسیار لذت می برند. در ایـنترنت، ممکن است پیامهای ناشایستی دریافت کنید، ممکن است به پیامی که یک سال پیش نوشته بودید اعتراض شدیدی دریافت کنید. اینگونه پیامها را بـایستی نـادیده بـگیرید و اجـازه ندهید که آنها به قصد و نظر خود برسند.

#به دنبال راه حلهای مناسب باشید.

اگـر کـسی کـه با او در ارتباط هستید، به نحوی بر سر موضوع و مساله ای عـصبانی شده است، سعی کنید راه حل مناسبی برای برخورد با آن فرد پیدا کنید. عصبانی شدن و مقابله به مثل راه حل مناسبی نیست. مقابله به مثل و عـصبانیت مـوجب طولانی تر و وخیم تر شدن روابط می شود و هیچیک از طرفین بـه نـتیجه مـطلوب نـخواهند رسـید. در مـحیط های مـجازی عـمومی، همچون انـجمنهای هـمفکر، بـه یـاد داشـته بـاشید کـه ابراز عصبانیت در میان واژه ها، ممکن است تا مدتها در محیط انجمن باقی بماند و از نویسنده آن چـهره ای "هـمیشه عـصبی" بسازد. این چهره مسلماً چهره ای است مجازی اما اثـر آن، همچون شخصیت بد رمانها، اثری است که تا مدتها بر ذهن خواننده آن باقی خواهد ماند.

#وقتی شک دارید، صبر کنید.

در ایـنترنت مـمکن اسـت نـامه هایی دریافت کنید که به صورت «بدون نام» ارسـال شـده اند. امـا شـاید فـرد ارسـال کننده شما را بخوبی بشناسد و بـخواهد بـا شما شوخی کند. در هر حال شما ارسال کننده را نمی شناسید و بـهتر است پیش از اقدام به نوشتن پاسخهای انفعالی، کمی صبر کنید. اگر حـدس شما درست باشد و فردی که آن پیام «گمنام» را برایتان ارسال کرده است، دوست شما باشد، خودش حتماً به شما خبر می دهد. اما اگر عجله کنید و بـا فردی که حدس می زدید همان ارسال کننده «پیام» است مقابله به مثل کـنید، وقـتی مـتوجه شـوید که حتی روحش هم از ماجرا بی اطلاع بوده است حتماً پشیمان میشوید.

#مهمان بایستی آرام باشد.

وقـتی بـه مـهمانی میروید، سر و صدا راه می اندازید و خانه را به قولی روی سـر خـودتان می گذارید؟ مطمئناً چنین نیست. حال فرض کنید که سایتی شـما را به شرکت در یک تله کنفرانس دعوت کرده باشد و یا اینکه به شما اجازه داده باشد که به عنوان مهمان از امکانات آن سایت استفاده کنید. تـحت ایـن شـرایط بـهتر اسـت، مـتین و مـوقر و آرام باشید و از نوشتن پـیامهای جـنجالی خودداری کنید. یادتان باشد که میزبان شما، در شبکه، هیچگاه یکنفر نیست.

#وقتی در مقابل «هیچ»، «چیزی» به شما داده اند.

سـایتها و شبکه های اطلاع رسانی شیوه های مختلفی در ارائه خدمات دارند که در ابتدای ورود لازم است به آنها توجه کنید. اگر سایتی اجازه میدهد تا بــه صـورت رایـگان از امـکاناتش اسـتفاده کـنید، شـرط ادب در جـوامع الکترونیکی ایجاب میکند که شما نیز متقابلاً «چیزی» به آن شبکه بدهید. گـاه ممکن است این «چیز»، فقط یک پیام «تشکر» از مسوولان آن شبکه باشد و یا ارسال پیام و برنامه هایی به کتابخانه های فایل فعال در آن سایت.

#خودتان باشید

در ارتـباطات مـستقیم روی خـط، هـیچ چـیزی بهتر از این نیست که خودتان باشد. درست است که شما را نمی شناسند و نمی بینند. اما از روی نوشته ها، شـخصیت افراد قابل تشخیص است و نوشته ها می توانند در حکم آینه ای باشند که شخصیت واقعی شما را به آنسوی خط می رسانند. خودتان باشید. ساختن یک شـخصیت کـاذب دوامـی نـدارد و بـالاخره دسـت فردی که تقلب کرده است رو می شود.

#حقوق مولفین را محترم بشمارید

فـرقی نـمی کند، چـه نامه ای باشد که فردی در شبکه یا سایت دیگری نوشته اسـت، یـک کـتاب اسـت یا یک نرم افزار، لطفاً حقوق پدیدآورندگان آن را محترم بشمارید و رعایت کنید. متاسفانه موضوع احترام به حقوق مولفین و پـدیدآورندگان نـرم افزارها درسـت مـانند رد شـدن عابرین پیاده از محل خـطکشی شـده ویـژه است. برخی آن را رعایت می کنند و برخی به آن بی توجه هـستند. رعـایت ایـنگونه حـقوق مـی تواند مـوجب بالا رفتن کمیت و کیفیت «خلاقیت» در میان کاربران جوامع مجازی شود.

#برای تبلیغات حتماً مکانی در نظر گرفته شده است

اگـر مـیخواهید از شـبکه های اطلاع رسـانی داخـلی و یا اینترنت به عنوان ابـزاری برای تبلیغات شرکت، محصول یا خدمات خود استفاده کنید. مطمئن بـاشید کـه بـرای این منظور قبلاً تدابیری از سوی مسوولان شبکه یا سایت مـورد نـظر اتـخاذ شـده اسـت. با مدیر سایت تماس بگیرید، برایش پیامی الـکترونیکی ارسال کنید تا شما را راهنمایی کند. انجمنها مکان مناسبی بـرای تـبلیغات مـداوم و یـکنواخت نیستند. در اینترنت نیز پیش از ارسال پـیام های تـبلیغاتی از طریق پست الکترونیکی، از افراد نظرسنجی هایی به عـمل مـی آید و پـیامهای تبلیغی اکثراً فقط برای افرادی که خواستار آن بوده اند ارسال می شود.

#اظهار نظر، هم جا دارد، هم راه

-1 در مـورد هـر پـیامی که برایتان ارسال می شود اظهار نظر نکنید. این مـطلب بیشتر در ارتباط با محیط های بحث و گفتگو، خصوصاً انجمنها مورد تاکید کارشناسان قرار گرفته است.

-2 از نـوشتن پـیامهای تـک عـبارتی "مـوافقم" ... "عـالی اسـت!" و یا "مـخالفم"های پیاپی و مداوم در محیط های انجمنها اجتناب ورزید. شاید اگـر بـا مـوضوعی مـخالف هستید و واقعا" به ابراز این "مخالفت" اصرار داریـد بـهتر باشد، ترجیحاً به طور خصوصی و نهایتاً با ذکر دلایل قانع کننده آن را همراه نمایید.

-3 در بـحثها و مـباحثات حتماً شرکت کنید و سعی کنید مطالبی به مطالب قـبلی اضـافه نـمایید. سـعی کنید آنچه می نویسید حقیقتاً پیامی در خود نهفته داشته باشد.

-4 امـضاء خـود را کوتاه و مختصر انتخاب کنید. گاه در پیامهای ارسالی در شـبکه ها و ایـنترنت دیده می شود که نویسنده یک «موافقم» خشک و خالی نوشته است و بعد یک صفحه تصویری را به عنوان امضاء شخصی خود فرستاده اسـت. اگـر جـزو کـسانی هستید که از اینگونه پیامها دریافت کرده اید و حـسابی جـوش آورده ایـد، تـوصیه مـا ایـن است که بند اول این مقاله را مجدداً بخوانید.

-5 اگـر می خواهید از فردی بخاطر ارسال مطلبی تشکر کنید، پیامهای تشکر و تــبریک و ... را جــمع کــنید و تــنها در یـک نـامه کـوتاه از او «سپاسگزاری» کنید.

-6 اگـر پـیامی دریـافت کـردید کـه برای آن نوشتن «پاسخ» الزامی است، حـتماً پـاسخ آن را بدهید و اگر نوشتن پاسخ وقت بیشتری برای مطالعه و بـررسی طلـب مـیکند پـیش از آن که دیر شود، پیام کوتاهی برای فرستنده بفرستید و او را از این امر آگاه سازید.

#مخاطب خود را همواره به یاد بیاورید.

اگـر مـخاطب خـود را مـیشناسید، هـمواره او را در یـاد داشته باشید و بـدانید کـه برای چه کسی و با چه سطح معلومات و تجربهای مینویسید. از کـنایه زیـاد اسـتفاده نـکنید، خصوصاً اگر در اینترنت پیامی را ارسال مـیکنید. هـمیشه بـا مخاطب خود با اطمینان بنویسید. اگر مخاطب خود را نـمیشناسید، حتماً در اولین نامه ها، خودتان را معرفی کنید و سعی کنید منظورتان را در کوتاهترین و کاملترین جملات برسانید.

#پیام خود را دریابید!

-1 قبل از نگارش متن پیام، از سر سطر، با زدن کلید Tab حاشیه ای ایجاد کـنید. ایـن بـرای آن اسـت کـه مـتن شما هنگامی که در نامه پاسخ قرار میگیرد، شکسته نشود و خوانایی خود را حفظ کند.

-2 قـبل از ارسـال پـیام، حـداقل یـک بار متن خود را بخوانید، اگر در نگارش یا املاء اشتباهی مرتکب شده اید برطرف کنید.

-3 سعی کنید ازTag Line های کوتاهی استفاده کنید.

-4 از ANSI گـرافیک حـتی الامکان اسـتفاده نـکنید چـرا که وقتی به صورت ASCIIدر آیـند مـجموعه ای از کـارکترهای نـامفهوم را به متن نامه شما اضافه می کنند که از خوانایی متن پیام شما خواهد کاست.

-5 در ایـران، در شـبکه هایی کـه میتوانید متن پیامهای خود را با زبان فـارسی ارسال کنید، بهتر است از نوشتن پیامهای انگلیسی و یا فارسی با حـروف انـگلیسی (از چـپ بـه راسـت) خـصوصاً در محیط های انجمنها جداً خـودداری کـنید. بـررسیهای بـه عـمل آمده در شبکه ها نشان داده است که کـاربران مـیانه خـوبی بـا نگارشهای لاتین ندارند و نویسندگان اینگونه پیامها اکثراً مورد اعتراض قرار می گیرند.

#کاری نکنید که مورد لعن و نفرین دیگر کاربران قرار گیرید

این امر نکته بسیار مهمی است. ارتباطات الکترونیکی و به صورت ON-LINE عـجیب در حـافظه ها خواهد ماند و افراد خیلی به ندرت یکدیگر را فراموش می کنند. بنابر این بهتر است کاری نکنید که افراد از شما رنجیده شوند.

#و دیگر اینکه هر وقت از کوره در رفتید و پیامی را با عصبانیت ارسال کردید، همیشه جا برای عذرخواهی هست.