خدمت کردن به مردم به معنای برآوردن نیازهای آنان از راههای درست است. این موضوع را به دو لحاظ می توان به مادی و معنوی تقسیم کرد.
خدمتگزاری به مردم اعم از آن که مادی یا معنوی باشد در فرهنگ اسلامی، یکی از عبادت های پر اهمیت به شمار می آید. نقل است پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمودند: هر کس نیازی از برادر مؤمنش را برآورد مانند آن است که عمری خدای بزرگ را عبادت کرده باشد.[1] مهم ترین نیاز بشر در این دنیا، داشتن «حیات طیبّه» یعنی زندگی پاک است زندگی ای که در آن نه فقط آلودگی هایی مانند دشمنی کردن با یکدیگر،‌حق کشی و حق پوشی وجود ندارد بلکه سراسر آن از عدالت خواهی،‌ صلح، ایثار و کرامت انسانی موج می زند.
خداوند مهربان تحقق «حیات طیبّه» را در گرو ایمان و عمل صالح می داند و در قرآن کریم می فرماید: «هر مرد و زن مؤمنی که عمل شایسته انجام دهند آنان را به حیاتی پاک زنده می کنیم و در آخرت نیز به آنان، بهتر از آنچه انجام داده اند می بخشیم.[2]
از اینرو پیامبران الهی و پیشوایان معصوم ـ علیهم السلام ـ را باید، بزرگ ترین خدمتگزاران به مردم دانست زیرا آنان راههای رسیدن به خوشبختی در دنیا و آخرت را به مردم نشان دادند و در این طریق زحمت های طاقت فرسایی کشیدند بنابراین آشنا شدن با روش رهبران الهی در خدمت کردن به مردم، موجب می شود جوامع دینی بلکه تمام مردم جهان، حقوق واقعی شان را بشناسند و با عمل کردن به آن زندگی ای پاک بیابند. آنچه در این مقاله، مختصراً به آن می پردازیم خدمت رسانی در سیره امام رضا ـ علیه‎ السلام ـ است. آن حضرت برای تحقق «حیات طیبه» در جامعه‌ انسانی، خدمات ارزنده، پربرکت و فراوانی انجام دادند که آن را در چند بخش می توان توضیح داد.
1. خدمات علمی و فرهنگی
از آنجا که پایه های اصلی «حیات طیبه» ایمان و عمل صالح به شمار می آید و آن نیز بدون شناختن معارف الهی حاصل نمی شود. حضرت رضا ـ علیه‎ السلام ـ با پرداختن به مسائل فرهنگی به جامعه اسلامی بلکه تمام عالم انسانی خدمت بسیار بزرگی کردند. این موضوع را از جنبه های مختلفی می توان بررسی کرد.
الف) تبلیغ معارف حقیقی اسلام
دشمنان خدا از بعثت رسول اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ تا به حال کوشیده اند با اجرای نقشه های گوناگون از گسترش جغرافیای تعالیم جهانی و سعادت بخش اسلام جلوگیری کنند. امّا آن حضرت و امامان معصوم ـ علیهم السلام ـ با تلاش پی گیر، دلسوزانه و مخلصانه، به تبلیغ معارف قرآنی بین مردم پرداختند و در این راه مشکلات فراوانی کشیدند و از دادن مال و جان دریغ نکردند در دوره‌ امامت حضرت علی بن موسی الرضا ـ علیهما السلام ـ عباسیان به ویژه مأمون با حمایت کردن از اندیشه های باطل می کوشیدند از گسترش هر چه بیشتر تعالیم وحیانی، میان مردم جلوگیری کنند و نگذارند آنان در مسیر آموزه های پیشوایان معصوم ـ علیهم السلام ـ پیش بروند. در چنین اوضاعی امام رضا ـ علیه‎ السلام ـ تبلیغ معارف حقیقی اسلام را مهم ترین خدمت به مردم دانست از اینرو علاوه بر پرداختن به مسائل مهم اعتقادی، احکام شرعی، مباحث اخلاقی و دیگر معارف دینی را در فرصت های مناسب برای مردم بیان می فرمود.
نقل است هنگامی که مأمون، حضرت رضا ـ علیه‎ السلام ـ را مجبور کرد از مدینه به مرکز حکومت یعنی مرو بیاید، آن حضرت در نیشابور به تقاضای مردم برای آنان سخنرانی کرد و فرمود: پدرم حضرت موسی بن جعفر ـ علیهما السلام ـ از پدرش امام صادق ـ علیه‎ السلام ـ او نیز از پدرش امام باقر ـ علیه‎ السلام ـ او هم از پدرش زین العابدین ـ علیه‎ السلام ـ او نیز از پدرش حسین ـ علیه‎ السلام ـ شهید کربلا، او هم از پدرش علی ـ علیه‎ السلام ـ نقل کرده است که پسر عمویم رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود: جبرئیل به من گفت: شنیدم خدای عزیز و سبحان می فرماید: کلمه‌«لا اله الا الله» دژ محکم من است هر کس در آن آید در امان می ماند. سپس آن حضرت در ادامه فرمودند: البته این موضوع، شرط و شروطی دارد که من یکی از شروط آنم.[3]یعنی آنچه می تواند انسان را از خطر انحراف و عذاب خداوند بزرگ نجات دهد. توحید باوری با رویکرد ولایت پذیری است و به عبارت دیگر به باور آن حضرت، یکتاپرستی و پذیرفتن ولایت و امامت اهل بیت ـ علیهم السلام ـ مهم ترین موضوعی است که می تواند مردم را از دام گمراهی و گرفتار شدن به عذاب پروردگار برهاند و آنان را به خوشبختی برساند.
پاسخ به پرسش های اعتقادی نیز بخش دیگری از خدمات فرهنگی آن حضرت به مردم بود. از عبدالسلام بن صالح هروی معروف به ابا صلت هروی نقل است: از حضرت رضا ـ علیه‎ السلام ـ پرسیدم: ای پسر رسول خدا! ـ صلی الله علیه و آله ـ این که در حدیث است، مؤمنان در منزل های بهشتی اشان خداوند را زیارت می کنند معنایش چیست؟ امام ـ علیه‎ السلام ـ فرمودند: ای ابا صلت!‌ همانا خداوند متعال، حضرت محمد ـ صلی الله علیه و آله ـ را بر تمام آفریدگانش حتی انبیا و فرشتگان برتری داده است و پیروی کردن از او را اطاعت از خود می داند چنان که زیارت کردن آن حضرت را در دنیا و آخرت، زیارت کردن خودش می شمارد. در قرآن کریم می فرماید: هر کس از پیامبر پیروی کند، همانا مرا اطاعت کرده است.[4] و در آیه دیگری می فرماید: ای پیامبر! به راستی آنان که با تو هم پیمان شده اند همانا با خداوند پیمان بسته اند، دست خدا بالای دست های آنان است.[5]و نیز پیامبر فرمود: هر کس مرا هنگام زندگی یا پس از مرگم زیارت کند به یقین خداوند بزرگ را زیارت کرده است.
مقام پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ در بهشت از همگان برتر است پس هر کس او را با این رتبه زیارت کند، به یقین خداوند را زیارت کرده است.
عبدالسلام در ادامه می گوید: از امام رضا ـ علیه‎ السلام ـ پرسیدم چرا می گویند: ثواب ذکر «لا اله الا الله» به اندازه نگاه کردن به صورت پروردگار است؟ آن حضرت فرمود: هر کس باور کند خداوند هم مانند آفریدگانش صورتی دارد به یقین کافر و گمراه است ولی بدان! پیامبران و حجّت های آفریدگار «صلوات الله علیهم» صورت اویند زیرا مردم به راهنمایی آنان، به خدا و دین روی می آورند، چنان که خدای متعال در قرآن کریم می فرماید: هر آنچه در عالم هستی است به فنا می رود. و فقط وجه (ذات) پرودگارت که با عظمت و بزرگوار است باقی می ماند.[6] و نیز می فرماید هر چیزی جز وجه (ذات) خداوند نابود می شود.[7]
بنابراین نگاه کردن به پیامبران خدا و حجّت های او با مقام های بهشتی اشان در آخرت، پاداش بزرگی برای مؤمنان است، همان گونه که پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود: هر کس دشمن اهل بیتم باشد با من دشمن است و او در آخرت مرا نمی بیند، من نیز او را نمی بینم و فرمود: میان شما کسانی وجود دارند که وقتی از من جدا شدند دیگر مرا نخواهند دید.
امام رضا ـ علیه‎ السلام ـ در ادامه فرمودند: ای ابا صلت! نمی توان خدا را به مکان شناساند. دیدگان او را نمی بینند و اندیشه ها به ذاتش پی نمی برند.
اباصلت می گوید: از آن حضرت پرسیدم: آیا بهشت و جهنم، اکنون نیز وجود دارند یا خیر؟ امام ـ علیه‎ السلام ـ فرمودند: آری! رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ شب معراج بهشت و جهنم را دید.
گفتم به باور برخی، بهشت و جهنم هنوز آفریده نشده اند. فرمود: ایشان از ما و ما از آنان نیستیم هر کس وجود بهشت و جهنم را انکار کند. ما و پیامبر را دروغ گو دانسته است. چنین کسی بهره ای از ولایت و دوستی ما ندارد و برای همیشه در جهنم می ماند. خدای بزرگ در قرآن کریم می فرماید: این است آن دوزخی که مجرمان انکارش می کردند اکنون میان آب های جوشانش دور می زنند و نیز حضرت رسول ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود: شب معراج که مرا به آسمان ها بردند، جبرئیل دستم را گرفت و به بهشت برد و از خرمای آن به من داد، ‌وقتی از آن خوردم، نور فاطمه ـ علیهم السلام ـ در من به وجود آمد آنگاه به زمین برگشتم نزد خدیجه رفتم او از من به فاطمه ـ سلام الله علیها ـ باردارشد آری! فاطمه ـ علیهما السلام ـ انسان بهشتی گونه ای است هر گاه مشتاق بهشت می شوم. او را می بویم زیرا بوی بهشت می دهد.[8]
علاوه بر آنچه بیان شد حضرت رضا ـ علیه‎ السلام ـ به پرسش های اعتقادی فراوانی پاسخ داده است که برخی آنها عبارت است از:
ـ پاسخ به پرسش گروهی از مردم ماورالنهر درباره‌ مکان، حالت و تکیه گاه خداوند.
ـ پاسخ به پرسش محمد بن عرفه درباره قدرت آفریدگار جهان.
ـ پاسخ به پرسش حسین بن بشار درباره‌ علم پروردگار سبحان.
ـ پاسخ به پرسش صفوان بن یحیی درباره اراده حضرت حقّ.
ـ پاسخ به پرسش حسین بن خالد درباره خلقت صورت حضرت آدم ـ علیه‎ السلام ـ.
ـ پاسخ به پرسش عبدالعزیز بن مسلم درباره این که آیا پروردگار متعال هم مانند انسان فراموشی دارد یا خیر؟
ـ پاسخ به پرسش محمد بن سنان درباره‌ این که آیا خداوند پیش از آن که مخلوقات را بیافریند خودش را می شناخت یا خیر؟
ـ پاسخ به پرسش حمدان بن سلیمان درباره این که آیا کارهای انسان مخلوق خداوند است یا خیر؟[9]
بیان مسائل شرعی و فلسفه احکام نیز یکی از برنامه های تبلیغی امام رضا ـ علیه‎ السلام ـ در خدمتگزاری فرهنگی به مردم بود.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . علامه مجلسی، بحارالانوار ج93،‌ص 383.
[2] . نحل، 97، تفسیر نمونه، ج11، ص 349 ـ 350.
[3] . پیشوایی، مهدی، سیره پیشوایان، ص 495، مؤسسه تحقیقاتی و تعلیماتی امام صادق ـ علیه‎ السلام ـ چاپ نهم، زمستان 1378.
[4] . نساء 80.
[5] . فتح10.
[6] . رحمن 20.
[7] . قصص28.
[8] . شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا، ج1 و 2، ص 99-101 مترجمان، ساعدی محمد باقر و رضایی عبدالحسین، انتشارات کتابفروشی اسلامیه، چاپ 1396 هـ ق.
[9] . همان، ص 101-136.
 

 

امام صادق علیه السلام: مَن کَانَ فِی حاجَةِ أخیه کَانَ اللهُ فِی حاجَتِه؛(114) هر کس در پی برآوردن حاجت برادر خود باشد، خداوند نیز در تدبیر نیازمندیهای او است. «برادری» از برجسته ترین نمودهای جامعه دینی است، گره گشایی، همراهی و دستگیری از یکدیگر عامل استحکام این برادری است که در قرآن کریم بر آن تأکید شده است.(115) نیز حضرت صادق علیه السلام می فرماید: «مَن قَضی لأخیهِ المُؤمنِ حاجَةً قَضی الله لَه حَوائِجَ کَثیرةً»؛(116) کسی که یک حاجت برادر دینی خود را برآورده نماید، خداوند بسیاری از حاجت ها و خواسته های او را برآورده خواهد کرد.

این جهان کوه است و فعل ما ندا سوی ما آید نداها را صَدا سنت الهی بر این است که دنیا دارِ کار، و آخرت، وقت حساب و ثواب و جزا باشد و لی از آن جا که هر کار خوب تأثیرات مثبت و هر گناهی، پلیدی می آورد، آثار بخشی از نتایج کارها در همین دنیا، پیدا و دامنگیر انسان می شود.

به ویژه در ارتباط با والدین، صله رحم و مظلومان بی پناه. عبدالله فرزند امام کاظم علیه السلام گوید: از پدرم پرسیدم: هر گاه بنده ای تصمیم بگیرد گناهی یا ثوابی انجام دهد، آیا آن فرشته که مسؤول ثبت اعمال انسان هستند با خبر می شوند؟ حضرت فرمود: آیا بوی چاه فاضلاب و بوی عطر یکسان است؟ عرض کردم: خیر.

فرمود: به راستی همان لحظه که بنده ای اراده می کند کار نیکی انجام دهد، نفسش خوشبو می شود، پس فرشته ای که در طرف راست او مأمور نوشتن خوبی هاست به دوستش که در طرف چپ مأمور ثبت گناهان است می گوید: شما در پی استراحت برو که کاری نداری و پس از انجام کار، آن را در نامه عمل ثبت می کند. و آن گاه که بنده ای به گناهی تصمیم می گیرد، نَفَسش با بوی بد بیرون می شود و فرشته سمت چپی به آن که طرف راست است می گوید: شما از کارت دست بکش، که او تصمیم بر گناه دارد و پس از انجام، آن را ثبت می کند.»(117) از امام علی علیه السلام روایت است: الف) هر چه می توانی به همنشین خویش نیکی کن؛ زیرا واقعاً رشد آن را می بینی، هر وقت بخواهی.(118) ب) دو تاجر که - دادوستد می کنند - وقتی راست بگویند و نیکی کنند به کارشان برکت داده شود و هنگامی که خیانت کنند و دروغ گویند، بی برکت می شود... .

(119) ج) گاه ملتی فاسق و فاجرند ولی به همدیگر کمک می کنند.

بر اثر آن اموالشان زیاد می شود و نیکی می کنند در نتیجه، عمرشان زیاد می شود.(120) بوی بهشت یکی از خدمت گزاران امام صادق علیه السلام به نام سالمه می گوید: حضرت وقت احتضار (از شدت اثر سمی که به او داده بودند) بی هوش بود، هنگامی که به هوش آمد، فرمود: به حسن افطس هفتاد دینار بدهید و به فلانی این مقدار و به دیگری فلان مقدار. عرض کردم: به کسی این همه پول می دهید که شمشیر کشید و قصد کشتن شما را داشت؟ در پاسخ فرمود: آیا مایل نیستی من از کسانی باشم که خداوند درباره آنها می فرماید: «وَالذینَ یَصلِونَ ما أمَرَ اللهُ بِهِ أنْ یوصَلَ و یَخشَونَ ربَّهم و یَخافونَ سوءَ الحِساب»؛(121) آنان که پیوندهایی که خداوند به آن امر کرده است برقرار می کنند و از پروردگارشان می ترسند و از بدی حساب (روز قیامت) بیم دارند.

آری! ای سالمه! خداوند بهشت را آفرید و بویش را خوب و مطبوع قرار داد و بوی دل انگیز بهشت از مسافت دو هزار سال به مشام می رسد و همین بوی خوش به مشام دو دسته نمی رسد: عاق پدر و مادر و قاطع ارحام.(122) دعای فرشته راوی می گوید: وقتی که اعمال عرفات را تمام کردم به ابراهیم پسر شعیب برخوردم و سلام کردم.

ابراهیم یکی از چشمهایش را از دست داده بود.

چشم سالمش نیز سخت سرخ بود.

مثل اینکه لخته خون است.

گفتم: یک چشمت از بین رفته، به خدا من بر چشم دیگرت می ترسم! اگر کمی از گریه خودداری کنی بهتر است.

گفت: به خدا سوگند! امروز حتی یک دعا درباره خود نکردم. گفتم: پس درباره چه کسی دعا کردی؟ گفت: درباره برادران دینی؛ زیرا از امام صادق علیه السلام شنیدم که می فرمود: هر کس پشت سر برادرش دعا کند، خداوند فرشته ای را مأمور می کند که به او بگوید دو برابر آنچه برای خود خواستی بر تو باد! بدین جهت خواستم برای برادران دینی خود دعا کنم تا فرشته برای من دعا کند.

چون نمی دانم دعا درباره خودم قبول می شود یا نه؟ اما یقین دارم دعای مَلَک برای من مستجاب خواهد شد.(123)

 

والدین کنترلگر

  علایم خانواده های ناهنجار (خانواده هایی که در فضای آن کشمکش، درگیری و سوء رفتار حاکم است):

1- انکار (انکار الکلی بودن و یا اعتیاد به مواد مخدر والدین، نادیده گرفتن مشکلات، نادیده گرفتن شکایات از سوء رفتار جنسی)

2- ناهمسانی، بی ثباتی و غیر قابل پیش بینی بودن.

3- فقدان حس همدلی میان اعضای خانواده.

4- فقدان مرزهای روشن (پرتاب وسایل شخصی اعضای دیگر خانواده، تماس های بدنی نامناسب)

5- معکوس شدن نقش والدین (فرزندان نقش والدین را ایفا میکنند)

6- سیستم خانوادگی بسته (ارتباط با افراد خارج از خانواده محدود و یا منع میشود)

7- پیام ها و گفتگوهای پراکنده، غیر مستقیم و ضد و نقیض.

8- افراط و تفریط در کشمکش ( یا محیط منزل بسیار آرام است و یا جنگ و جدال فراوان در آن حاکم است)

فرزندانی که در خانواده های ناهنجار پرورش می یابند در یکی از 5 نقش زیر در خانواده بسر میبرند:

1- "فرزند محبوب" قهرمان و سوگلی خانواده است کسی که معمولاً نقش والدین را تقلید میکند. و یا صرفاً بدون علت از محبوبیت بیشتری نسبت به سایر فرزندان برخوردار است.

2- "فرزند مشکل ساز" بلا گردان و قربانی خانواده است. کسی که به خاطر همه مشکلات ملامت میشود، و تمام تقصیرها به گردن وی انداخته میشود.

3- "پرستار" کسی که مسئولیت سلامت و حمایت عاطفی خانواده را بعهده دارد.

4- "فرزند گم گشته" فرزند ساکت، آرام و ناپیدای خانواده که خود و نیازهایش نادیده گرفته شده است.

5- "مغز متفکر" فرصت طلبی که از خطاها، نقاط ضعف و لغزش های دیگر اعضای خانواده بهره برداری کرده و به خواسته های خود جامه عمل می پوشاند.

سایر خصایص اینگونه فرزندان:

1- نسبت به دیگران بی اعتماد هستند.

2- در بیان احساسات مشکل دارند.

3- از اعتماد بنفس و عزت نفس پایین رنج میبرند.

4- در برقراری یک رابطه سالم با دیگران مشکل دارند.

5- احساس خشم، اضطراب، افسردگی، تنهایی، درماندگی، شرمساری، گناه و دوست داشتنی نبودن میکنند.

چگونه با گذشته خود کنار بیاییم؟

- شما مسئول اعمال و رفتاری که والدین تان  بر شما به عنوان فرزند روا داشته اند نیستید، آنها مسئول هستند. (بنابراین از سرزنش کردن خود دست بکشید و احساس شرمساری و گناه نکنید)

- شما مسئول آن میباشید که هم اکنون با زندگی خود چه کار بکنید، و نه والدین شما. (بنابراین به والدین خود اجازه ندهید شما را کماکان کنترل کنند و از ملامت کردن آنها دست بکشید)

مرحله نخست - از حیث احساسی از خانواده خود جدا شوید،یعنی از جوانب آزار دهنده دوران کودکی،والدین و نقش خانوادگی.

مرحله دوم- در رابطه خود با والدین تان توازن برقرار کنید.

مرحله سوم- زندگی خود را مجدداً تعریف کرده و بازآفرینی کنید.

شفای احساسی همچون شفای جسمی میباشد. وقتی انگشت شما دچار بریدگی میشود، ابتدا آن را شستشو داده و تمیز میکنید و سپس روی آن را با چسب زخم میپوشانید تا آن را از عفونت محافظت کرده باشید. چنانچه پایتان دچار شکستگی شود ابتدا آن را نزد پزشک جا انداخته و سپس روی آن را گچ میگیرید. شفای احساسی نیز به همین منوال است. هنگامی که از لحاظ احساسی دچار جراحت میشوید، شستشوی زخم به مفهوم رویارویی با گذشته حقیقی تان و صحبت کردن درباره آن است. و گچ و چسب زخم که از جراحت محافظت میکند ترک احساسی منزل است. این الزاما به مفهوم ترک فیزیکی از منزل نیست و میتواند شامل انفصال از ارتباط مخرب با والدین و نحوه پرورش تان باشد.

شما قادر نیستید با گفتن "زودتر بهبود پیدا کن" باعث سریعتر ترمیم شدن شکستگی پایتان شوید. برای ترمیم پای شکسته به گچ نیاز است که راه رفتن را برایتان دشوار میسازد. به همین نحو التیام احساسی مستلزم اعمال تغییرات در عادات میباشد که در ابتدا ناراحت کننده و دشوار بنظر خواهند رسید. جدایی احساسی راه را برای ایجاد تعادل در رابطه ی میان شما و والدین تان هموار میسازد. خواه والدین تان در قید حیات بوده و یا فوت کرده باشند. جدایی احساسی به شما این امکان را میدهد تا خود و زندگی تان را از نو تعریف کرده و بازآفرینی کنید، بر اساس اینکه حقیقتاً چه کسی هستید و به کجا میخواهید بروید (به چه اهدافی میخواهید دست یابید) و نه بر اساس والدین و یا گذشته تان.

برای طی مراحل مذکور توصیه میگردد حتما به یک مشاور خبره مراجعه کنید.

راهکارهای غلط کنار آمدن با جراحات و ضربه های عاطفی:

1- نادیده گرفتن و سرکوب احساسات. این عمل سبب میگردد تا شما مهارت های لازم برای کنار آمدن با مشکلات را نیاموخته و به بلوغ هیجانی دست نیابید. این رویه باعث میگردد تا شما گاه عاری از هرگونه احساس باشید و یا عکس آن  گاهی اوقات در یک احساس غوطه ور گردیده و نتوانید با آن کنار بیایید.

2- امتناع از برقرای رابطه با دیگران و پنهان کردن تمام آلام و آسیب پذیری هایتان. در پیش گرفتن این رویه در نهایت به تنهایی شما منجر خواهد گردید. همچنین  نحوه ی ایجاد صمیمیت و اعتماد سالم را هرگز نخواهید آموخت. در نهایت نیز فرد مستعد آن میشود که به ناچار به افراد ناشایست اعتماد کرده وطرح دوستی بریزد.

3- پناه بردن به مشروبات الکلی، مواد مخدر و یا آرام بخش ها. اما این رویه تنها به مشکلات قبلی شما می افزاید،و دردی از شما دوا نخواهد کرد.

کنار آمدن با والدین کنترلگر:

تنها راه کنار آمدن با والدین کنترل گر در درجه اول گفتگو و مصالحه و در نهایت مبارزه کردن و "نه" گفتن  است.

نکته:توجه داشته باشید مادامی که در منزل والدین خود بسر میبرید خواه ناخواه باید تا حدودی تحت کنترل آنها باشید.

چگونه حرف دلمان را بدون رنجاندن همسرخود بیان نمائیم؟

 بسیاری افراد تصور می کنند که باید تمام اتفاقات و عوامل موافق نظرشان باشد تا احساس خوشحالی و راحتی کنند. در غیر این صورت ناراضی هستند. زندگی همواره سرشار از لحظات تلخ و شیرین است و نمی توان انتظار داشت که موضوعات و مشکلات ناراحت کننده به وجود نیایند.

البته در عمق و شدت ناراحتی ها نیز وضعیت آقایان متفاوت از خانم هاست. شاید توجه کرده باشید که خانم ها در ساختار فکری خود نیز با آقایان تفاوت هایی دارند. وقتی آقایان از مسئله ای ناراحت هستند یا فکرشان مشغول چیزی است ترجیح می دهند تنها باشند و با کسی صحبت نکنند، زیرا معتقدند که با فکر کردن خودشان می توانند راه حلی برای مسئله مورد نظر پیدا کنند. در چنین شرایطی خانم ها تصور می کنند که آقا از آنجایی که با ایشان احساس صمیمیت نمی کند مایل به مطرح کردن موضوع نیست. چرا که خانم ها عادت دارند در مواردی که با مشکلات روبه رو می شوند مشکل خود را با دیگری در میان بگذارند تا حتی الامکان شنونده باشد و با ایشان احساس همدردی کرده و تایید کند که ناراحتی شان قابل توجه است.

حالا آیا راه هایی وجود دارد که این رنجیدن خانم ها به حداقل برسد یا خیر؟

پاسخ مثبت است. به موارد زیر توجه نمایید تا صحت مطلب را تأیید نمایید:

احساس خوشحالی همواره درونی است

بسیاری افراد تصور می کنند که باید تمام اتفاقات و عوامل موافق نظرشان باشد تا احساس خوشحالی و راحتی کنند. در غیر این صورت ناراضی هستند.

چنانچه ما بپذیریم که ریشه بسیاری از اتفاقات بیرونی در عمق وجود خودمان است قادر به تغییر آنها خواهیم بود.

در برخی شرایط ممکن است شما اصولا احساس خوبی نداشته باشید. در چنین شرایطی هر صحبت یا اتفاقی می تواند شما را برنجاند برای مثال مادری را مجسم کنید که بسیار خوشحال و آرام است. در این حال به کودک خود یک بستنی می دهد اما کودک در دقایق اولیه بستنی را تصادفا روی لباس و زمین می ریزد. در این حال از آنجایی که مادر احساس خوبی داشته با روی خوش لباس و زمین را تمیز می کند. اما مادری را مجسم کنید که ناراحت و عصبانی است و از زندگی خود رضایت ندارد. اگر این اتفاق در مورد کودک این مادر بیفتد احتمالا شروع به داد و فریاد کرده و خود را قربانی کارهای اشتباه اطرافیان می بیند. در هر دو مورد یک اتفاق افتاد اما نحوه نگرش به موضوع متفاوت بود.

وقتی از موضوع یا صحبتی ناراحت می شوید بهتر است اول به احساس خود رجوع کنید. اگر احساس خوبی داشتید به مسئله بپردازید در غیر این صورت با خود بگویید بعدا راجع به آن فکر می کنم. در بسیاری از موارد اگر یک یا چند ساعت از مسئله بگذرد یا حتی اگر شب را به صبح برسانید فکرتان آزادتر شده و در صورت پرداختن مجدد به مسئله خواهید دید که اصلا اوضاع به آن بدی نیز نبوده است پس علتی ندارد که تمام روز خود را خراب سازید و فکر و ذهن خود را به جای پرداختن به کارهای سازنده و موفقیت به یک موضوع جزئی محدود نمایید که درنهایت نیز حاصلی عایدتان نمی شود.

? از طرف مقابل سؤال کنید

در بسیاری موارد از حرکت- رفتار یا گفتاری ناراحت می شوید و آن را بارها در ذهن خود مرور می کنید و هر بار بیش از پیش ناراحت و رنجیده خاطر می شوید. در چنین شرایطی توصیه ما به شما این است که در همان لحظه از طرف مقابل بخواهید منظورش را برایتان توضیح دهد.

برای مثال از او بپرسید «منظورتان چیست؟» یا اینکه «منظورتان این است که...؟» یا اینکه وقتی کسی مرتب از شما ایراد می گیرد مودبانه از او بپرسید «پیشنهاد شما اگر جای من بودید چیست؟» یا اینکه «راه بهتری به نظر شما می رسد؟»

با چنین شیوه های ساده ای متوجه منظور واقعی او می شوید. شاید واقعا طرف مقابل قصد آزردن شما را نداشته. اگر هم داشته با این روش از ادامه کار او جلوگیری می کنید. بدون اینکه مدت ها رنجیده خاطر بمانید.

? مخالفت بدون ناسازگاری را بیاموزیم

لازم نیست تمام انسان ها با یکدیگر هم عقیده باشند. تفاوت بخشی از زندگی طبیعی است. اما می توان با تدبیر این مخالفت ها را دلنشین کرد.

همواره به یاد داشته باشید صرف اینکه با کسی هم عقیده نیستید دلیل ندارد که با او دشمن بوده و از یکدیگر کینه داشته باشید. می توان با افراد روابط محبت آمیزی داشت اما در عین حال با برخی از عقایدشان مخالف بود. یکی از شیوه ها در چنین شرایطی این است که هدف نهایی را بر دوستی پایه گذاری کنیم. یعنی در مورد مسائلی که می دانید با طرف مقابل اختلاف عقیده دارید با او صحبت نکنید تا مجبور نشوید با بحث و مجادله او را متقاعد کنید.

وقتی با فردی مثل همسرتان بر سر تربیت فرزند یا هر مسئله دیگری اختلاف نظر دارید به جای اینکه هر یک سعی در به کرسی نشاندن حرف خود داشته باشید بهتر است با همدلی به وی بگویید: «می دانم که هر دو موافقت و مصالح کلی خانواده را می خواهیم فقط از شیوه ها و راه های مختلف به آن می رسیم. پس می توانیم راه های گوناگون را مورد بررسی قرار دهیم تا بهترین را انتخاب کنیم» نه اینکه مرتب غر زده و بداخلاقی کنیم تا طرف مقابل هم در لاک دفاعی فرو رفته و پافشاری بیشتری بر سر عقیده خود کند.

دقت داشته باشید که هر انسانی طرز تفکر خاص خود را دارد و نمی توان عقیده خود را به کسی تحمیل کرد. اگر هم چنین شود کوتاه مدت است و دوام ندارد. پس گاهی اوقات که رفتار یا گفتار طرف مقابل شما را می آزارد با تدبیر موضوع بحث را تغییر داده و به سمتی ببرید که هر دو بی طرفانه صحبت کنید. خواهید دید که پس از چند دقیقه آرامش لازم دوباره حاکم خواهد شد.

روزنامه کیهان

                           مقدمه ای  بر روانشناسی

روانشناسی در زمرهی علومی است که در بسیاری از زمینه های مختلف دانش ریشه دوانده است.گستره وقابلیت های این دانش حوزه های بسیار متنوع و مختلفی را در بر می گیرد.

در بین علما ودانشمندان اعصار گذشته کمتر شخصی را می توان پیدا کرد که صرفا بر یک موضوع خاص از علم متمرکز شده باشند.بر خلاف امروز معمولا در گذشته افراد برجسته در زمینه ها و رشته های متعدد وبعضا مختلف از دانش بشری سر امد ومتخصص می شدند.اینکه شخصی ریاضی دان و منجم ودر عین حال پزشک و روانشناسی حاذق و از طرف ساعر وعارفی نامدار باشد به طور عمده مربوط به گذشته هاست و امروزه مخصوصا در دهه های اخیر علم گرایی افراطی از یک سو وبرخی ضرورت های انکار نا پذیر از سوی دیگر حیطه های مختلف دانش را به شدت تجزیه کرده است.اکنون گرایش های کل گرایانه حتی در یک حوزه واحد کمتر مورد توجه قرار می گیرد. به عنوان مثال روانشناسی که روزی زیر مجموعه فلسفه و در زمره علوم عقلی بشمارمی رفت در اوایل قرن نوزدهم به دنبال کوشش های تجربه گرایان  نه تنها به یک دانش مستقل تبدیل شد بلکه در ست یا غلط ادعاهایی را نیز در برابر  دیدگاه های فلسفی مطرح کرد.

به هر حال طولی نکشید که روانشناسی در شاخه های مختلف علوم وارد شد و خود نیز به حوزه ها یا گرایش های مختلف تقسیم شد به صورتی که هم اکنون تعداد رشته های مستقل روانشناسی قریب به چهل مورد می شود.این حوزه ها اگر چه زیر مجوعه های روانشناسی بشمار می ایند و مشترکات زیادی دارند لیکن در پاره ای موارد در کنار تشابهاتشان به موضوع های می پردازند که بسیار متنوع و متفاوتند.

برای نمونه در اینجا به چند گرایش روانشناسی به صورت بسیار مختصر اشاره

می شود.

1.روانشناسی بایلنی:

این شاخه از روانشناسی برموضوع اختلاللت روانی وارایه روش های پیش گیرانه و درمانی بر مبنای عوامل روانشناختی متمرکز می شود.

2.روانشناسی تربیتی:

در این گرایش به طور عمده از یافته های دانش روانشناسی در تعلیم و تربیت استفاده می شود.

3.روانشناسی اجتماعی:

روابط متقابل اشخاص با یکدیگر تعامل در گروه تبلیغات و یه طور کلی انچه به خصائص روانشناسی گروه ها اجتماعات و جوامع مربوط می شود در این حوزه مورد توجه قرار می گیرد.

4.روانشناسی مشاوره:

کمک به رشد و شکوفایی شخصیت افراد تقویت انها در مواجه با مشکلات شخصیتی خانوادگی و تحصیلی وشغلی و ....پیشگیری از تبدیل نا راحتی ها و مشکلات معمولی به اختلافات عمیق رفتاری وروانی و... از موضوع های مورد علاقه روانشناسان مشاوره است.

5.روانشناسی صنعتی _سازمانی:

روانشناسی صنعتی به روابط مختلف انسان و ماشین  انسان وکار  بهره وری  شخصیت های سانحه پذیر  روابط متقابل اشخاص در محیط کار و به طور خلاصه انچه به تعامل شخصیت انسان در محیط های صنعتی یا اداری مربوط می شود می پردازد.

6.رونشناسی نظامی:

روانشناسی نظامی مجموعه غنی از علوم وفنونی است که حول محوریت ویژگی ها و توانمندی های انسان برای نیل به اثر بخشی وکار امدی هر چه بیشتر نیروها و یگان های نظامی متمرکز است. روانشناسی نظامی یک ابزار علمی بسیار مهم در دست طراحان و مدیران و فرمانده هان نظامی است که از ان در اصلاح و بهبود عملکرد افراد برای موفقیت در ماموریت های محوله استفاده می شود  موضوع های مثل چه کسی در چه شرایطی ودر چه ماموریتی بهترین بازده و عملکرد را دارد از جمله اساسی ترین نتایج حاصله از دانش روانشناسی نظامی است.

7.روانشناسی سیاسی:

ارتباط تنگاتنگ موضوع روانشناسی با فرد اجتماع و فرهنگ ورود ان رابه حوزه مسایل سیاسی اجتناب نا پذیر کرده است امروزه علوم سیاسی به عنوان یکی از رشته های تخصصی که با ذهن و اندیشه های انسان با در نظر گرفتن پیچیدگی های ان سر وکار دارد از نتایج یافته های روانشناسی به ویژه روانشناسی اجتماعی و شناختی بهره می گیرد .

در نمونه های معرفی شده تفاوت گرایش های مختلف روانشناسی به خوبی روشن است در عین حال نیز واضح است که عنصر پایه و مشترک همگی انسان با تمام پیچدگی ها شگفتی ها و نا شناخته ها یش است در واقع همین فصل مشترک موجب عمق نفوذ و توسعه دانش روانشناسی در زمینه های مختلف  شده است.بدیهی است که شناخت صحیح و کامل این فصل مشترک مقدمه و لازمه ورود به مسایل تخصصی و جزیی تر به شمار می اید. علی رغم این هم به دلیل نبود مجال و هم به این دلیل که فرض بر این است که خوانندگان محترم دا نش مقدماتی مورد نیاز در زمینه روانشناسی به شکل عام را دارا هستند از طرح مو ضوع های عمومی پرهیز کرده و به بحث پیرامون روانشناسی اطلاعات می پردازیم. موضوعی که با توجه به قابلیت های ان از ارزش وحساسیت ویژه ای برخوردار است و متاسفانه در جامعه اطلاعاتی ما کمتر به ان توجه شده است.

منابع:1.اتکینسون وهمکاران(1387)زمینه روانشناسی

2.ساعچی محمود (1380)روانشناسی کار

<   <<   6   7   8   9   10   >>   >